Tien wetenswaardigheden over kernenergie

  1. De kerncentrale Dodewaard in de provincie Gelderland met een elektrisch vermogen van 54 Megawatt (MW) kwam in maart 1969 in bedrijf en sloot in 1997.[i] [ii] De kerncentrale Borssele (bijna 500 MW) begon in oktober 1973 en mag tot eind 2033 in bedrijf blijven.[iii] [iv] [v]

  1. De plaatsen voor de bouw van nieuwe kerncentrales liggen al lange tijd vast: Eemshaven, Maasvlakte en Borssele.[vi] Er is dus geen taboe op kernenergie. Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (EZK) schreef op 25 januari 2019 dat  marktpartijen al sinds tientallen jaren een vergunning voor de bouw van een kerncentrale kunnen aanvragen maar dat niet hebben gedaan.[vii]
  1. Broeikasgassen zoals CO2 geven een ongewenste klimaatverandering. Kernenergie is echter in tegenstelling tot wat regelmatig beweerd wordt, niet CO2-vrij. Dit broeikasgas komt namelijk vrij bij de winning en bewerking van uraniumerts, bij de bouw van de kerncentrale, het transport van kernbrandstof, de afbraak van de centrale, enzovoort. Bij al deze werkzaamheden zijn machines nodig die benzine of diesel gebruiken en zo CO2-uitstoot veroorzaken. De uitstoot door kernenergie is hoger dan bij energie uit zon of wind.[viii]
  1. Wie de kleine lettertjes van de schadeverzekering bestudeert, komt ook een paragraaf tegen over schade die niet gedekt wordt. Behalve oorlog wordt ook schade “veroorzaakt door of samenhangend met atoomkernreacties” niet gedekt. Deze uitsluiting is niet toevallig. Er is namelijk een afspraak tussen de verzekeringsmaatschappijen dat zij niemand individueel zullen verzekeren tegen de risico’s van kernenergie.[ix] Blijkbaar vinden verzekeringsmaatschappijen kernenergie een te groot risico en te onveilig.
  1. Bij een kernongeval met de kerncentrales Borssele, Doel en Tihange in België of Lingen in Duitsland moet tot op 10 kilometer geëvacueerd worden.[x] Kinderen tot 18 jaar en zwangere vrouwen moeten tot op 100 kilometer jodiumtabletten slikken om schildklierkanker te voorkomen.[xi] De regering schreef op 20 december 2018 dat een ernstig kernongeval “grote gevolgen kan hebben voor Nederland.”[xii]
  1. Soms lezen we dat na de kernongevallen bij Fukushima en Tsjernobyl er niet of nauwelijks doden te betreuren waren. Echter, niet het aantal directe doden is maatgevend voor een kernongeval maar de gevolgen op lange termijn: een groot gebied blijft langdurig onbewoonbaar wegens te hoge stralingsdosis. Door het ongeval in april 1986 met de kerncentrale bij Tsjernobyl in Oekraïne werd 200.000 vierkante kilometer land radioactief besmet; 350.000 mensen werden geëvacueerd; het totaal aantal doden door dit ongeval kan in Oekraïne en Wit-Rusland nog oplopen tot 140.000.[xiii] De economische schade is 210 miljard euro.[xiv]Na het ongeluk met de kerncentrale te Fukushima in Japan in maart 2011 werden zo’n 150.000 mensen geëvacueerd; 1800 vierkante kilometer land is vanwege de stralingsbelasting ongeschikt voor bewoning en landbouw. [xv] De kosten van dit ongeluk werden in november 2016 op omgerekend 168 miljard euro geschat.[xvi]Ter vergelijking: Nederland heeft een oppervlakte van 41.543 vierkante kilometer.[xvii]
  1. Het kernafvalprobleem is niet opgelost. Nergens ter wereld is een ondergrondse opslagplaats voor warmte-producerend hoogradioactief afval in bedrijf. [xviii] Onder meer Zwitserland en Duitsland gaan ervan uit dat geologische stabiliteit, en dus een veilige opslagperiode van een miljoen jaar, gegarandeerd moet zijn.[xix]In Nederland gaat het radioactieve afval naar bovengrondse opslagloodsen van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) bij Vlissingen, die verantwoordelijk is voor de opslag van alle soorten kernafval in Nederland. De COVRA is een NV waarvan alle aandelen sinds 2002 in handen zijn van de staat.[xx]  De locatie is een gebied buitendijks, net naast de kerncentrale in Borssele.[xxi] De COVRA stelt dat de kerncentrale Borssele en de gesloten kerncentrale Dodewaard zorgen voor ruim 90% van de totale radioactiviteit die geproduceerd wordt.[xxii] Op den duur moet het radioactieve afval ondergronds worden opgeborgen in zoutkoepels of kleilagen. Genoemd zijn Ternaard in Friesland, Pieterburen en Onstwed­de in de provincie Groningen, Schoonloo en Gassel­te-Drouwen in Drenthe en de minder zekere zoutkoepels Hooghalen en Anloo in Drenthe.[xxiii] [xxiv] [xxv] Als eerste stap op weg naar die eindberging komt er nog dit jaar een zogeheten klankbordgroep, schreef minister Van Veldhoven op 18 oktober 2018.”[xxvi]
  1. Regelmatig benadrukken voorstanders van kernenergie dat het maar om kleine hoeveelheden radioactief afval gaat. Maar bij kernafval gaat het vooral om het gevaar van zelfs een minieme hoeveelheid radioactiviteit. Immers, door het ongeluk met de kerncentrale in Tsjerno­byl werd een groot deel van Europa besmet. Een berekening aan de hand van rapporten van het Nucleaire Energie Agentschap laat zien dat slechts 50 kilo langdurig gevaarlijke stoffen als cesium, strontium en plutonium verspreid werd.[xxvii] Toch betekent die 50 kilo dat omvangrijke gebieden in Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne langdurig besmet zijn. Een kleine hoeveel­heid kernafval kan dus grote gevolgen hebben en is geen argument om te doen alsof dit afval een te verwaarlozen probleem is.
  1. Kernenergie kan niet uit. Elektriciteit uit kerncentrales kost meer dan elektriciteit uit zon of wind. Dat is – om maar een voorbeeld te noemen – de reden waarom de Engelse regering op 17 januari 2019 heeft ingestemd met het besluit van een groep bedrijven om de bouw van twee kerncentrales te stoppen.[xxviii]
  1. Kernenergie op basis van thorium wordt naar voren geschoven. Dit type centrales is echter op z´n vroegst over 20 tot 30 jaar beschikbaar. Op 9 oktober 2015 concludeerde de vorige minister van Economische Zaken, Kamp: “Benodigde ontwikkelingstijd thoriumreactoren maakt grootschalige toepassing daarvan in 2050 onwaarschijnlijk.”[xxix] Medewerkers van de Chinese Academie van Wetenschappen werken nu aan een gesmolten zout reactor via een prototype met een vermogen van 2 MW, gevolgd door een 10 MW experimentele reactor die in 2025 in bedrijf moet komen. Commerciële toepassing duurt dan nog minstens tot 2040, stelden ze begin december 2017.[xxx]

Tot slot. De landelijke netbeheerder TenneT (elektriciteit) en Gasunie (gas) publiceerden op 15 februari jl. hun Infrastructure Outlook 2050 over Nederland en Duitsland.[xxxi] Het gaat over de realisering van een energievoorziening vanaf nu tot 2050 die veilig, betrouwbaar en betaalbaar is. Daarbij zijn de klimaatdoelen van  “Parijs” het uitgangspunt. Het woord kernenergie komt in dit dikke rapport niet voor. Waarvan akte!

[i] http://www.kernenergieinnederland.nl/node/701

[ii] http://www.kernenergieinnederland.nl/files/19970326-gkn.pdf, 26 maart 1997.

[iii] http://epz.nl/kernenergie.

[iv] http://kernenergieinnederland.nl/node/745.

[v] http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/vergunningen/2012/10/24/inspraak-verlenging-bedrijfsduur-kerncentrale-borssele.html, 20 maart 2013.

[vi] http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2010/02/25/derde-structuurschema-elektriciteitsvoorziening-deel-4-planologische-kernbeslissing.html, 25 februari 2010.

[vii] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/01/25/kamerbrief-met-antwoorden-op-vragen-over-rol-kernenergie-in-relatie-tot-opwarming-aarde, 25 januari 2019.

[viii] https://www.wisenederland.nl/Basisinformatie_over_energie, 12 februari 2019.

[ix]  G.E. van Maanen, Pleidooi voor verbetering van de rechts­positie van slachtoffers van kernongevallen”, lezing op het NVMP-symposium ‘Wat leert Tsjernobyl ons?’ op 13 september 1986 in Amsterdam, in verkorte versie afgedrukt in: Nederlands Juristenblad, 29 november 1986, pp. 1342-1345. De citaten in dit artikel komen uit deze lezing.

[x] https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-volksgezondheid-welzijn-en-sport/nieuws/2017/09/29/vooraankondiging-verspreiding-jodiumtabletten, 29 september 2017.

[xi] http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2014/07/02/kamerbrief-over-harmonisatie-aanpak-kernongevallen-in-nederland-en-buurlanden/kamerbrief-over-harmonisatie-aanpak-kernongevallen-in-nederland-en-buurlanden.pdf, 2 juli 2014.

[xii] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/12/20/evaluatie-van-de-nationale-nucleaire-oefening-shining-spring-2018, 20 december 2018.

[xiii] http://laka.org/info/publicaties/2011-chernobyl_chronology.pdf, 11 maart 2011.

[xiv] https://www.greenpeace-energy.de/fileadmin/docs/pressematerial/Hinkley_Point/2017-04-FOES-Kurzanalyse-Atomhaftung.pdf,  25 april 2017.

[xv] http://www.co2ntramine.nl/ontwerp-kerncentrale-fukushima-niet-berekend-op-de-werkelijkheid/,  9 oktober 2012; http://naiic.go.jp/en/, augustus 2012.  

[xvi] http://www.reuters.com/article/us-tepco-outlook-idUSKBN13N03G?il=0, 27 november 2016.

[xvii] https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederland.

[xviii] https://www.greenpeace.fr/report-the-global-crisis-of-nuclear-waste/, 30 januari 2019.

[xix] Nagra, Medienmitteilung, 6 november 2008 en   http://www.bmu.de/files/pdfs/allgemein/application/pdf/endfassung_sicherheitsanforderungen_bf.pdf, juli 2009

[xx] http://www.covra.nl/over-covra/organisatie.

[xxi] https://radioactiefafval.nl/.

[xxii] Milieu-effect rapport (behorende bij de aanvraag tot wijziging van de Kew-vergunning van COVRA NV), COVRA, 1995, samenvatting p. 5 en 13.

[xxiii] http://www.covra.nl/infocentrum/opera, rapport CORA (Commissie Opberging Radioactief Afval, 1995-2001).

[xxiv] Herman Damveld, “ Touwtrekken om radioactief afval. 25 Jaar plannen maken voor opslag in zoutkoepels “ Groningen, 2001.

[xxv] Commissie Opberging te Land (OPLA), Onderzoek naar de geo­logi­sche opberging van radioactief afval in Nederland. Eind­rap­port Aanvullend onderzoek van Fase 1 (1A), (1993).

[xxvi] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2018Z18834&did=2018D50257, 18 oktober 2018.

[xxvii] NEA, “Chernobyl Ten Years On. Radiological and Health Impact”, Parijs, 1996, p 29.

NEA, “Sarcophagus Safety ’94. The State of the Chernobyl Nuclear Power Plant Unit 4”, Proceedings of an International Symposium Zeleny Mys, Chernobyl, Ukraine, 14-18 maart 1994, p 46.

[xxviii] https://www.gov.uk/government/speeches/statement-on-suspension-of-work-on-thewylfa-newyddnuclear-project, 17 januari 2019.

[xxix] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2015/10/09/nationale-energieverkenning-2015, 9 oktober 2015.

[xxx]   https://www.deingenieur.nl/artikel/thorium-reactor-heeft-nodige-haken-en-ogen#.Wif69YkWnaE.twitter, 6 december 2017. 

[xxxi] https://www.gasunie.nl/nieuws/in-het-nieuwe-energiesysteem-moeten-het-stroom-en-gasnet-meer-gaa, 15 februari 2019.

Auteur: Herman Damveld

Herman Damveld woont in Groningen en is zelfstandig onderzoeker en publicist over energie. Vanaf 1976 houdt hij zich bezig met plannen voor ondergrondse opslag van kernafval. Hij heeft daar veel over gepubliceerd. In 1996 kwam hij ook rapporten tegen over ondergrondse opslag van CO2 en ziet veel overeenkomsten tussen hoe de overheden omgaan met kernafval en met CO2. De zonnepanelen van Damveld maken meer stroom dan hij gebruikt en hij is dus stroomproducent.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.